Η τέχνη των Pin-Ups - και μια Ελληνίδα σκιτσογράφος που την εκπροσωπεί επάξια

Art Frahm

Τα Pin-Ups ήταν μια αμερικάνικη τάση που ξεκίνησε πολύ παλαιότερα από ό,τι φαντάζεστε, στα τέλη του 19ου αιώνα κιόλας, με περιοδικά όπως το Life, αλλά έκανε μια έκρηξη τη δεκαετία του 1930, με τα ευπώλητα ημερολόγια της περιβόητης διαφημιστικής εταιρείας Brown & Bigelow, και κορυφώθηκε κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Από μία άποψη, δεν ήταν παρά μια -όχι και τόσο διακριτική- τακτική των εκδοτών και των διαφημιστών, το να χρησιμοποιούν εικόνες με σέξι κοπέλες προκειμένου να πουλάνε κυριολεκτικά τα πάντα, από τσιγάρα και αυτοκίνητα μέχρι κατάταξη στον στρατό. Το 1940, το Συμβούλιο Πολεμικής Διαφήμισης του Φράνκλιν Ντ. Ρούζβελτ παρότρυνε τη βιομηχανία της διαφήμισης να δημιουργήσει μια προπαγάνδα, παρουσιάζοντας πολύ συγκεκριμένες εικόνες γυναικών: όμορφες, εξιδανικευμένες, επιθυμητές αλλά και προσιτές, σέξι αλλά και αθώες, τσαχπίνες αλλά ποτέ πρόστυχες.

Gil Evgreen

Οι εικόνες αυτές στάλθηκαν στους στρατιώτες που υπηρετούσαν στον πόλεμο μαζί με τις προμήθείες τους, για να τους τονώσουν το ηθικό και να τους θυμίζουν τα όμορφα κορίτσια πίσω στην πατρίδα την οποία πολεμούσαν για να προστατεύσουν. Οι στρατιώτες ενθαρρύνονταν και επισήμως να τις καρφιτσώσουν (“pin up”) στους κοιτώνες τους και έτσι τα Pin Ups πήραν το όνομά τους. Έπειτα από το 1945, το Συμβούλιο Πολεμικής Διαφήμισης απλώς μετατράπηκε σε Συμβούλιο Διαφήμισης και συνέχισε να χρησιμοποιεί τις ίδιες μεθόδους για να πουλάει κυριολεκτικά τα πάντα.

Από μία άλλη άποψη, όμως, τα Pin-Ups ήταν μια τάση που παρήγαγε έναν τεράστιο πλούτο εκπληκτικών έργων. Οι κορυφαίοι ζωγράφοι που προσλάμβάνονταν από την Brown & Bigelow και από περιοδικά όπως το Esquire ήταν διάσημοι στην εποχή τους και απολάμβαναν τέτοια επίπεδα φήμης που είναι αδύνατο να τα διανοηθούμε στην εποχή μας. Υπήρξε μια σύντομη χρυσή περίοδος κατά την οποία τα Pin-Ups βρίσκονταν παντού, και ήταν πραγματικά ποιοτικά: πνευματώδη, χορταστικά, γεμάτα ζωντάνια και έντονα χρώματα.

Al Buell

Στα μέσα της δεκαετίας του ‘50, το ύφος αυτό άρχισε να φθίνει, όταν έκανε την εμφάνισή του το Playboy, που περιείχε φωτογραφίες αληθινών γυμνών γυναικών, αντί για τις φανταστικές, που αν και σέξι, δεν έπαυαν να φορούν ρούχα. Οι στρατιώτες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είχαν πια γίνει οικογενειάρχες και τα Pin-Ups ήταν πολύ τολμηρα για να τα κρεμάνε στους τοίχους του σπιτιού τους. Δεν τους εμπόδιζε, όμως, κανείς να έχουν την καβάτζα τους κρυμμένη στο γκαράζ.

Για μερικές δεκαετίες, τα Pin-Ups εξαφανίστηκαν εντελώς και οι καλλιτέχνες τους ξεχάστηκαν. Τη δεκαετία του ‘80, όμως, τα έργα τους άρχισαν ξαφνικά να γίνονται συλλεκτικά. Έκτοτε, η αξία τους δεν παύει να ανεβαίνει διαρκώς, με τους καλύτερους πίνακες να πωλούνται για ποσά του ύψους των 300.000 δολαρίων.

Προσωπικά, λατρεύω την τέχνη των Pin-Ups. Αν και πρόκειται για έργα τα οποία στο παρελθόν δημιουργούνταν αποκλειστικά για το λεγόμενο male gaze και οπωσδήποτε με την πρόθεση αντικειμενοποίησης της γυναίκας, οι γυναίκες που εμπνέονται σήμερα από την αισθητική αυτή (vintage bloggers, vintage models και λοιπά) χρησιμοποιούν τα μέσα του Pin-Up (όπως και το Burlesque ή το Vaudeville), με μια εντελώς empowering νοοτροπία. Οι γυναίκες αυτές παίρνουν στα χέρια τους τη σεξουαλικότητά τους και χωρίς τις εντολές του καλλιτέχνη/διαφημιστή, δημιουργούν τη δική τους εικόνα για τη δική τους πάνω απ’ όλα ευχαρίστηση.

Joyce Ballantyne

Στα πλαίσια του ενδιαφέροντός μου και της έρευνάς μου για τα Pin-Ups, συναντήθηκα με μια Ελληνίδα σκιτσογράφο με την οποία μοιραζόμαστε την ίδια αγάπη για αυτή την τέχνη. Η Ειρήνη Σκούρα σκιτσάρει με υπέροχο στυλ τα δικά της Pin-Ups και μας έδωσε μια μικρή συνέντευξη:

Ειρήνη, είναι τα pinups μια ξεπερασμένη μόδα ή μια τέχνη που περνάει αναβίωση;

Τα pinups είναι μια τέχνη που βρίσκεται λίγο πολύ σε εφαρμογή από τότε που πρωτοεμφανίστηκε, περίπου στα 1890s με τον όρο pinup να χρησιμοποιείται πρώτη φορά κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια φαίνεται ότι τα συναντάμε συχνότερα κυρίως σε διαφημίσεις προϊόντων αλλά και στη γυναικεία μόδα.

Ειρήνη Σκούρα

Τι σε έκανε να θέλεις να σχεδιάσεις pinups; Ποια στοιχεία της συγκεκριμένης αισθητικής βρίσκεις ενδιαφέροντα και πώς τα προσάρμοσες στο δικό σου ύφος;

Μου αρέσει πολύ η παιχνιδιάρικη διάθεση που έχει το στυλ και η αθώα σεξουαλικότητα που περιγράφει πάντα όμως με κομψό τρόπο. Η vintage αισθητική τους καθώς και καρτούν της εποχής μου κέντρισαν το ενδιαφέρον ώστε να ασχοληθώ με αυτά.

Ένα στοιχείο που συναντάμε συνήθως στην pinup art είναι το χιούμορ. Το βασικό θέμα είναι πάντα μια όμορφη γυναίκα σε σέξι πόζες, η οποία όμως συχνά τοποθετείται σε αρκετά αστείες καταστάσεις: ένα μαντηλάκι θα πέσει και η κυρία θα σκύψει και -ουπς- θα φανεί το εσώρουχό της και άλλα τέτοια παθήματα. Εσύ χρησιμοποιείς το στοιχείο του χιούμορ στα δικά σου σκίτσα και με ποιον τρόπο;

Είναι από τα στοιχεία που μου αρέσουν στα pinups. Τα κορίτσια μπλέκονται σε αστείες καταστάσεις είτε χωρίς τη θέλησή τους είτε συχνά από δική τους απροσεξία. Το στοιχείο του χιούμορ και το ότι αυτό προκαλείται από σέξι κορίτσια είναι πιστεύω ο βασικός λόγος που η τέχη αυτή έχει τόσο μεγάλη απήχηση.

Ειρήνη Σκούρα

Σου αρέσει να σχεδιάζεις super heroines σε pinup style. Πώς αποφάσισες να συνδυάσεις αυτά τα δύο -ασύμβατα εκ πρώτης όψεως, ίσως- διαφορετικά στυλ;

Η ιδέα αυτή δεν είναι δική μου. Η σειρά DC Bombshells, τα κορίτσια της DC δηλαδή σχεδιασμένα σε στυλ pinup, ξεκίνησε το 2013 ως μια σειρά αγαλμάτων. Πάντοτε μου άρεσαν οι γυναικείοι χαρακτήρες της DC, έτσι, όταν είδα τα καινούρια αυτά σχέδια, σκέφτηκα να τα δοκιμάσω με το δικό μου στυλ.

Σίγουρα θα έχεις μελετήσει αρκετούς καλλιτέχνες του pinup στυλ προτού αρχίσεις να σχεδιάζεις τα δικά σου pinups. Υπάρχει/ουν κάποιος/οι καλλιτέχνης/ες αυτής της «σχολής» που να ξεχωρίζεις ιδιαίτερα ή που σε έχει/ουν επηρεάσει;

Υπάρχουν πολλοί που μου αρέσουν, οι καλλιτέχνες που ξεχωρίζω όμως περισσότερο είναι οι George Petty, Gil Elvgren, Joyce Ballantyne και Al Buell. Μου αρέσει ιδιαίτερα ο τρόπος που απεικονίζουν τις μορφές αλλά και το χιούμορ τους.

Ειρήνη Σκούρα

Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σου σχεδιαστές κόμικ ή και τίτλοι κόμικ και με ποιο τρόπο έχουν επηρεάσει τη δουλειά σου;

Ο αγαπημένος μου σχεδιαστής είναι ο Βέλγος Crisse. Συνάντησα πρώτη φορά τη δουλειά του στο περιοδικό “9” το 2000 και τότε αποφάσισα ότι θέλω να γίνω σχεδιάστρια κόμικς. Άλλοι αγαπημένοι μου σχειδαστές είναι ο Juano Guarnido και η σειρά Blacksad, ο Alessandro Barbucci, και η σειρές Skydoll και Ekho, και ο Denis Bodart.

Βλέπω ότι στη δουλειά σου, εκτός από τα pinups, υπάρχει γενικώς το vintage στοιχείο και ότι εμπνέεσαι από πολλές διαφορετικές περιόδους και εποχές (όπως και από ταινίες και σειρές). Ποια είναι η εποχή που αγαπάς περισσότερο να σχεδιάζεις και γιατί;

Είμαι λάτρης των παλιών ταινιών και της μόδας του 1930. Το ιδιαίτερο στυλ της, καθώς και το γεγονός ότι η δεκαετία βρίσκεται ανάμεσα στο οικονομικό κραχ του 1929 και στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο την κάνουν ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα.

Πού μπορεί κανείς να βρει τη δουλειά σου;

Έχω εικονογραφίσει τα παιδικά βιβλία “Το Άρωμα της Μυρτώς” και “Ιστορίες από τη Μεγάλη Καστανιά: Μυρσίνη, η όμορφη σκιουρίνα” από τις εκδόσεις “Θερμαϊκός” και το βιβλίο “Έρωτας και Ψυχή” το οποίο αποτελεί αυτοέκδοση. Ακόμα, έχω εκδόσει η ίδια το κόμικ “Joe's Diner” το οποίο διαδραματίζεται σε ένα εστιατόριο στην Καλιφόρνια τη δεκαετία του 1940.

Τη δουλειά της Ειρήνης Σκούρα μπορείτε να βρείτε στο facebook και το instagram . Η Ειρήνη αναλαμβάνει και commissions και -γιατί όχι;- θα μπορούσε να φτιάξει το πορτρέτο σας σαν Pin Up! H Madame Gâteaux πάντως σκέφτεται να της το αναθέσει σύντομα ;-)