Ικιγκάι, το γιαπωνέζικο μυστικό της μακροζωίας και πώς βρήκα το δικό μου Ικιγκάι με τη ζαχαροπλαστική

Πρόσφατα ξεκίνησα να διαβάζω το Ικιγκάι, ένα βιβλίο που σημείωσε τεράστια διεθνή επιτυχία και πρόσφατα μεταφράστηκε και εκδόθηκε και στη χώρα μας. Το έπιασα στα χέρια μου γιατί -το ομολογώ- με τράβηξε η αισθητική του εξωφύλλου του και με το που άρχισα να διαβάζω την περιγραφή στοοπισθόφυλλο, αμέσως κατάλαβα πως ήθελα να μάθω περισσότερα για αυτή τη μυστηριώδη έννοια που μας ήρθε από την Άπω Ανατολή. Να ήταν άραγε κι αυτό μια τάση της εποχής όπως το Hygge και το Lagom; - αναρωτήθηκα, και με το που το αγόρασα, πήγα σπίτι, έφτιαξα αμέσως ένα γιαπωνέζικο πράσινο τσάι (για να μπω στο πνεύμα, καταλαβαίνετε) και κάθισα αναπαυτικά στον καναπέ του μπαλκονιού μου για να απολαύσω λίγο ποιοτικό χρόνο ανάγνωσης και χαλάρωσης.

Το ικιγκάι, λοιπόν, για όσους δεν το γνωρίζουν ακόμη, είναι μια φιλοσοφία από την Ιαπωνία, την οποία θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε ή να αποδόσουμε ελεύθερα μέσα σε λίγες λέξεις ως “η ευτυχία του να είσαι πάντα απασχολημένος”. Είναι επίσης η τέχνη του να παραμένεις νέος παρόλο που γερνάς ή με άλλα λόγια, είναι το νόημα της ζωής, το raison d’ etre μας. Γιατί κάποιοι άνθρωποι ξέρουν τι θέλουν και έχουν ένα πάθος στη ζωή τους, ενώ άλλοι τυραννιούνται αέναα μπερδεμένοι; Οι Ιάπωνες πιστεύουν πως όλοι μας έχουμε ένα Ικιγκάι, έναν λόγο για να σηκωνόμαστε το πρωί από το κρεβάτι, και όταν βρούμε το Ικιγκάι μας, θα είμαστε ευτυχισμένοι και θα ζήσουμε για περισσότερα χρόνια. Εκεί αποδίδουν, μεταξύ άλλων, οι ίδιοι και τη μακροβιότητά τους έναντι άλλων λαών του κόσμου - ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι η Ιαπωνία είναι η χώρα με τους περισσότερους υπεραιωνόβιους στον πλανήτη.

Και τι είναι τελοσπάντων αυτό το Ικιγκάι; Πώς το βρίσκεις; Σύμφωνα με το παρακάτω σχεδιάγραμμα, θα δείτε ότι το Ικιγκάι αφορά “αυτό που αγαπάς”, αλλά και αυτό στο οποίο έχεις “κλίση” ή “ταλέντο” ή κάτι “στο οποίο είσαι καλός” - αυτά βεβαίως σχετίζονται άμεσα με το επάγγελμα που θα επιλέξεις να ασκήσεις και που θα σου αποκομίσει τα προς το ζην. Όταν, λοιπόν, επιλέγουμε ένα επάγγελμα που μας εμπνέει, πάνω σε ένα αντικείμενο με το οποίο είμαστε παθιασμένοι, δεν μπορεί παρά να είμαστε χαρούμενοι στην καθημερινή μας ζωή. Αυτός είναι και ένας λόγος για τον οποίο πολλοί Ιάπωνες επιλέγουν να μη συνταξιοδοτούνται, αλλά να συνεχίζουν να απολαμβάνουν τη δουλειά τους και να αισθάνονται με αυτό τον τρόπο χρήσιμοι για όσα χρόνια αντέχουν να συνεχίζουν - όσα δηλαδή τους επιτρέπει η υγεία τους. Έτσι, δεν παύουν ποτέ να αισθάνονται νέοι!

Ο σημαντικότερος όρος που αναλύεται στο βιβλίο είναι η “ροή” και πώς πρέπει να βρίσκουμε τη ροή σε οτιδήποτε κάνουμε, είτε πρόκειται για τη δουλειά μας, είτε για τον ελεύθερο χρόνο μας, είτε ακόμα και για κοινές καθημερινές μικροδουλειές. Δημιουργώντας ένα ήρεμο, ασφαλές και ευχάριστο περιβάλλον για τον εαυτό μας, όταν ξεκινάμε μια δραστηριότητα, όποια και αν είναι αυτή, μπορούμε να βρούμε τη συγκέντρωση που χρειαζόμαστε ώστε να επιτύχουμε την πολυπόθητη “ροή”. Στην κατάσταση αυτή, απολαμβάνουμε τόσο αυτό που κάνουμε και συγκεντρωνόμαστε τόσο πολύ σε αυτό, που πρώτον γινόμαστε πιο παραγωγικοί και δημιουργικοί από ποτέ, και δεύτερον, ο χρόνος περνάει τόσο γρήγορα που δεν τον καταλαβαίνουμε.

Σας έχει συμβεί ποτέ να απολαμβάνετε τόσο πολύ αυτό που κάνετε που να χάσετε την αίσθηση του χρόνου και όταν κοιτάξετε το ρολόι σας να μην μπορείτε να καταλάβετε πώς πέρασε έτσι η ώρα;

Έτσι ακριβώς αισθάνομαι κι εγώ, από τότε που βρήκα τη μεγάλη αγάπη ζωής μου: τη ζαχαροπλαστική. Δεν εννοώ, φυσικά, πως η ζωή μου δεν είχε νόημα πριν από αυτό. Άλλωστε και πριν ασχοληθώ επαγγελματικά με τη ζαχαροπλαστική, έκανα ένα (εντελώς διαφορετικό) επάγγελμα που μου άρεσε πολύ. Διαβάζοντας, όμως, το Ικιγκάι, ένιωσα ότι καταλαβαίνω ακριβώς τι εννοούν οι συγγραφείς του όταν μιλάνε για “ροή” και για το σχεδιάγραμμα που είδαμε παραπάνω.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του βιβλίου με το οποίο ταυτίστηκα είναι αυτό του σεφ Jiro, από το γνωστό ιαπωνικό ντοκιμαντέρ Jiro Dreams of Sushi. Σε αυτό το θαυμάσιο ντοκιμαντέρ, που κάθε foodie πρέπει οπωσδήποτε να δει, παρουσιάζεται η καθημερινότητα ενός sushi chef που διαθέτει εδώ και πολλές δεκαετίες ένα μικροσκοπικό εστιατόριο μέσα στο μετρό του Τόκιο, το οποίο μάλιστα διατηρεί εδώ και χρόνια 3 αστέρια Μισελέν. Ο Jiro, παρά την τεράστια επιτυχία του, έχει επιλέξει να μην επεκτείνει την επιχείρησή του, παρόλο που θα μπορούσε να βγάζει πολύ περισσότερα χρήματα. Γιατί; Διότι στην καθημερινή παρασκευή του σούσι για το εστιατόριό του έχει βρει το Ικιγκάι του, και είναι τόσο ευτυχισμένος με αυτό, που δεν θέλει να κάνει τίποτα άλλο. Ο στόχος και σκοπός της ζωής του είναι να τελειοποιεί κάθε μέρα όσο περισσότερο μπορεί την τέχνη του και να τη διδάσκει στον γιο του, μαζί με τον οποίο διευθύνει το εστιατόριό του.

Στη ζαχαροπλαστική, λοιπόν, βρήκα κι εγώ ένα αντικείμενο που με έκανε χαρούμενη μέρα-νύχτα. Οι σκέψεις γύρω από το αντικείμενό μου απασχολούν τη συντριπτική πλειοψηφία του χρόνου μου, αφού ήταν για μένα ένα χόμπι που έγινε επάγγελμα. Έτσι, ακόμα και όταν δεν εργάζομαι στην κουζίνα μου φτιάχνοντας γλυκά για τους πελάτες του Tearoom ή για το blog μας, βγαίνω έξω και δοκιμάζω γλυκά άλλων, διαβάζω συνταγές, βλέπω στο διαδίκτυο φωτογραφίες φαγητού, τις μελετάω και τις καρφιτσώνω στο Pinterest, βλέπω εκπομπές μαγειρικής και διαβάζω βιβλία μαγειρικής. Ακόμα και στον ελεύθερο χρόνο μου, όμως, πάντοτε θα με συναρπάσει κάτι που θα τύχει να συναντήσω και θα αφορά την τέχνη μου: ένα βιβλίο που αναφέρει ένα γλυκό, μια ταινία στην οποία οι ήρωες απολαμβάνουν ένα επιδόρπιο, ακόμα και ένα τραγούδι με έναν “ζαχαροπλαστικό” τίτλο θα με συναρπάσουν περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Μπορεί να βρω την έμπνευση σε ένα μυρωδικό που θα συναντήσω τυχαία περπατώντας στον δρόμο ή σε έναν πίνακα που τα χρώματά του θα με κάνουν να σκεφτώ μια συνταγή. Όλα τα αγαπημένα μου πρόσωπα, οι φίλοι και η οικογένειά μου, γνωρίζουν το πάθος μου και το τροφοδοτούν, ζητώντας για παράδειγμα τις μαγειρικές συμβουλές μου, σχίζοντάς για μένα μια συνταγή από ένα περιοδικό ή χαρίζοντάς μου κουζινικά και άλλα σχετικά δώρα που πιστεύουν ότι θα μου φανούν χρήσιμα. Έτσι, “εργάζομαι” κατά κάποιο τρόπο χωρίς να σταματώ ποτέ πραγματικά, αλλά και χωρίς αυτό να με κουράζει ή να αισθάνομαι ότι με πιέζει. Από τη μία, στην επανάληψη των κινήσεών μου (όταν για παράδειγμα πρέπει να παράξω ξανά και ξανά την ίδια συνταγή ή κάθε φορά που ετοιμάζω και περιποιούμαι τον χώρο του Tearoom για τους επόμενους επισκέπτες) βρίσκω ηρεμία και χαλάρωση - αυτές είναι οι “τελετουργικές διαδικασίες”, που όπως εξηγεί το βιβλίο είναι κατί σαν σπα για το σώμα και το πνεύμα μας, ένα είδος διαλογισμού, ή και “μικροροή”. Από την άλλη, κάθε νέα συνταγή που θα δοκιμάσω να φτιάξω, ή νέα τεχνική που θα επιχειρήσω να εντάξω στο ρεπερτόριό μου, αποτελεί για μένα πρόκληση και με κάνει λίγο καλύτερη στην τέχνη μου, και αυτή η διαρκής βελτίωση πυροδοτεί διαρκώς τη δημιουργικότητα και την όρεξή μου να συνεχίσω.

Αυξάνοντας τον βαθμό δυσκολίας στις δραστηριότητές μας, όχι τόσο απότομα που να μας στρεσάρει, αλλά τόσο ώστε να αισθανθούμε την πρόκληση και να κινητοποιηθεί το ενδιαφέρον μας, επιτυγχάνουμε ακόμα καλύτερη “ροή”, διότι βυθιζόμαστε σε μια δραστηριότητα που ήδη απολαμβάνουμε και στο τέλος, κατακτώντας κάτι καινούργιο παίρνουμε και μια επιπλέον ικανοποίηση. Έτσι, ακόμα και όταν τα επαγγελματικά δεν πάνε πολύ καλά, πάντοτε θα βρίσκω λόγους και κίνητρα για να εξελίξω το πάθος μου. Στην περίοδο της καραντίνας, για παράδειγμα, που για όλους μας αποτέλεσε πρόκληση, αφού δεν μπορούσα να λειτουργήσω το Tearoom, ασχολήθηκα περισσότερο με το να βελτιώσω τις ικανότητές μου: μελέτησα, παρακολούθησα online μαθήματα φωτογραφίας, μαγείρεψα, πειραματίστηκα, βρήκα περισσότερο χρόνο για να είμαι δημιουργική πάνω σε αυτό που αγαπώ: στο ικιγκάι μου.

Κάπως έτσι δεν μπορώ κι εγώ να με φανταστώ ποτέ να συνταξιοδοτούμαι - αγαπώ τόσο πολύ αυτό που κάνω που δεν νομίζω ότι θα θελήσω ποτέ να το αφήσω. Οι πιο ευτυχισμένοι άνθρωποι, άλλωστε, δεν είναι -σύμφωνα με το βιβλίο- αυτοί με τα περισσότερα επιτεύγματα, αλλά αυτοί που περνούν περισσότερο χρόνο από άλλους σε αυτή την κατάσταση διαρκούς “ροής”. Θα γίνω άραγε κι εγώ υπεραιωνόβια; Μακάρι, αλλά αυτό που σίγουρα εύχομαι είναι να έχω πάντοτε την ίδια χαρά για τη ζωή και να μην πάψω να βρίσκω τον ενθουσιασμό και τη δημιουργικότητα που αισθάνομαι τώρα.

Και το ίδιο εύχομαι και σε εσάς. Εσείς έχετε βρει το δικό σας Ικιγκάι;