Όταν το τσάι συνάντησε το μουστάκι
Το τσάι έφτασε στην Ευρώπη σε μία περίοδο που τα ανδρικά πρόσωπα ήταν ξυρισμένα, αλλά έλα που μόδα είναι και γυρίζει και ήρθε ξανά η ώρα του τριχωτού επάνω χείλους. Κατά τη βικτωριανή εποχή, λοιπόν, το μουστάκι έδινε και έπαιρνε. Ο βρετανικός στρατός, μάλιστα, το κατέστησε υποχρεωτικό μεταξύ του 1860 και του 1916, διότι θεωρούνταν επιβλητικό. Εκτός από τα μουστάκια, όμως, τα τσάγια επίσης έδιναν κι έπαιρναν, οπότε προέκυψε ένα σημαντικό πρόβλημα.
moustaches
Ρώτησα, λοιπόν, τους μυστακοφόρους φίλους μου, που επιβεβαίωσαν την υποψία μου: δεν υπάρχει χειρότερο από το να σου μουσκεύει το μουστάκι από τα ροφήματα. Λάβετε δε υπόψη σας ότι το μουστάκι στη βικτωριανή εποχή δεν ήταν παίξε-γέλασε σαν τα ειρωνικά μουστάκια των σημερινών χίπστερ. Οι τζέντλμεν τότε κατανάλωναν χρήμα, χρόνο και ενέργεια για να φροντίσουν τα μουστάκια τους, αφού τα περιποιημένα, παχιά μουστάκια προσέδιδαν μεγάλο πρεστίζ. Συν τοις άλλοις, την εποχή εκείνη, οι κύριοι χρησιμοποιούσαν αφενός κερί για να στέκεται το μουστάκι στη θέση του και αφετέρου βαφές, για να γίνεται πιο παιχνιδιάρικο (σκεφτείτε το σαν τις σημερινες ανταύγειες). Το αποτέλεσμα; Με τον ατμό από τα καυτά ροφήματα, τα κεριά και οι βαφές κατέληγαν -ίου- στο φλυτζάνι. Και ευτυχώς, ο κύριος Χάρβεϊ Άνταμς (που δεν κατάφερα να πληροφορηθώ εάν είχε μουστάκι ο ίδιος), ένας σημαντικός κεραμοποιός της εποχής, βρήκε τη λύση. Γύρω στο 1860, κατασκεύασε, λοιπόν, το λεγόμενο moustache cup, το οποίο φυσικά έγινε must αξεσουάρ για τους απανταχού μουστακαλήδες.
Το moustache cup είναι ένα φλιτζάνι όπως όλα τα άλλα, με την ιδιοφυή, όμως, προσθήκη ενός ημικυκλικού γείσου κατά μήκος του χείλους, το επονομαζόμενο moustache guard (ή μουστακοπροφυλακτήρας) που προστατεύει το μουστάκι και μία τρυπίτσα για να μπορείς να πίνεις άφοβα και στεγνά.
mr and mrs
Μαζί με όλα τα μουστακοαξεσουάρ της εποχής (όπως ας πούμε το μουστακοκούταλο, το μουστακοχτενάκι, το μουστακοδιχτάκι και άλλα), σύντομα τα μουστακοφλίτζανα έγιναν ανάρπαστα και όλοι οι διάσημοι κατασκευαστές πορσελάνης της εποχής (Μάισεν, Λιμόζ κλπ) έφτιαχναν τα δικά τους. Μπορεί κανείς να τα δει να αναφέρονται ως και σε μυθιστορήματα της εποχής, όπως ο περίφημος Οδυσσέας του Τζέιμς Τζόις.
Σε μία σκηνή, ο Λέοπολντ Μπλουμ περιγράφει:
Ποια επιπλέον δείγματα ιδιαιτέρας φιλοξενίας επέδειξε ο οικοδεσπότης στον καλεσμένο του; Απαρνούμενος το συμποσιαρχικό του δικαίωμα χρήσεως της ειδικής φλιτζάνας για μουστακοφόρους, απομίμησης Κράουν Ντέρμπυ, την οποίαν του είχε δωρήσει η μονάκριβη κόρη του Μίλλυσεντ (Μίλλυ), την υποκατέστησε με μια φλυτζάνα παρόμοια μ' αυτή του καλεσμένου του και σέρβιρε απλόχερα τον καλεσμένο του και σε μειωμένη ποσότητα τον εαυτό του το παχύρρευστο αφρόγαλα, το προορισμένο κανονικώς για το πρόγευμα της συζύγου του Μάριον (Μόλλυ).
ulysses
Τα μουστακοφλίτζανα πωλούνταν ως αναπόσπαστο τμήμα κάθε σερβίτσιου του τσαγιού, αλλά και σε βερσιόν his & hers, ως γαμήλιο δώρο. Kάποια στιγμή, αναπόφευκτα, κάποιος εφηύρε και τον φορητό μουστακοπροφυλακτήρα, ένα μεταλλικό αξεσουάρ που προσαρμόζεται σε οποιοδήποτε φλιτζάνι, διότι εδώ που τα λέμε, ένας τζέντλμαν δεν πρέπει ποτέ να πηγαίνει για τσάι απροετοίμαστος.
victorian-mustache-goard
moustache cup
Έχει επίσης ενδιαφέρον να δει κανείς και την πατέντα του βελτιωμένου μουστακοφλύτζανου που ήρθε το 1879. Ένας τύπος ονόματι Άλμπερτ Σενκ εφηύρε αυτό το ειδικό στόμιο που επιτρέπει στον μουστακοφόρο να πιει χωρίς να κινδυνεύει να κάψει τα χείλη του.
Οι μουστακόκουπες εξαφανίστηκαν όταν το μουστάκι άρχισε να αποχωρεί, κάπου μεταξύ των δεκαετιών του 1920 και του 1930 και προφανώς σήμερα είναι άκρως συλλεκτικές. Παραδόξως, παρόλο που το μουστάκι έχει ξανακάνει δυναμικό comeback και στα 70s-80s και στα 00s με τους hipsters, δεν ξανακυκλοφόρησαν ποτέ.
hipster
Πριν κλείσω, σας έχω και ένα juicy piece of μουστακο-trivia, που είμαι σίγουρη ότι αρκετοί από εσάς το έχετε απορία χρόνια ολόκληρα:
Τι είναι η ντούγκλα που είχε ο Καπετανάκης στο μουστάκι;
Απάντηση: όπως προανέφερα, τα μουστάκια χτενίζονταν επιμελώς και στη συνέχεια κερώνονταν για να στέκονται στο ύψος τους και να τιθασεύονται οι άτακτες τρίχες. Η δημοφιλέστερη μάρκα κεριού λεγόταν Douglas και κατέληξε να αναφέρεται στην αργκό ως "ντούγκλα". Κατά μία άλλη εκδοχή, η ντούγκλα προέκυψε από τον ηθοποιό Douglas Fairbanks, που είχε ένα από τα πιο διάσημα τσιγκελωτά μουστάκια της εποχής. Ο δε Καπετανάκης δεν έχει μέχρι και σήμερα ταυτοποιηθεί επαρκώς, αφού άλλοι υποστηρίζουν ότι επρόκειτο για κάποιο δεσμοφύλακα και άλλοι περί κρατούμενου. Ο στίχος είναι άλλωστε διφορούμενος: "Δεν ξανακάνω φυλακή, με τον Καπετανάκη που είχε ντούγκλα στο μουστάκι". Το μόνο σαφώς αδιαμφισβήτητο γεγονός είναι ότι ο Καπετανάκης είχε ντούγκλα στο μουστάκι. Όπως και να έχει, απολαύστε:
Το απόσπασμα της "Οδύσσειας" είναι από τη μετάφραση του Σωκράτη Καψάσκη για τις εκδόσεις Κέδρος (18η έκδοση, 1990).